Fatih Sultan Mehmed, Sultanü'l-Berreyn ve Hakanü'l-Bahreyn (İki Karanın ve İki Denizin Hükümdarı) olarak tanınırdı.

Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u fethettikten sonra Kayser-i Rûm unvanını, başka bir deyişle Roma İmparatoru unvanını almıştır. Basılan yeni paralarda da Yunanca olarak "Bizans İmparatoru" unvanını kullanmıştır. Bu unvan Batı dünyasınca da kabul gördü.

II. Mehmed’in eğitimi için babası çeşitli hocalar görevlendirdi. Bunların başında heybetli ve otoriter bir bilim insanı olan Molla Gürani gelmektedir. Şehzade Mehmed'in medrese kökenli bilim insanlarının yanı sıra; bilgi edindiği Batılı bilim insanları da vardı.

Bu bilim insanlarından Saruhan (Manisa) sarayında İtalyan hümanisti Anconalı Ciriaco ve diğer İtalyanlar, II. Mehmed’in Avrupa tarihi ile Antik Yunan filozoflarının hayatlarıyla ilgili kitaplar okumasını sağladılar.

Bu durum, Şehzade Mehmed'e çok-kültürlülük kazandırdığı gibi, Arapça ve Farsçanın yanı sıra Latince, Yunanca ve İtalyanca öğrenmesini de beraberinde getirdi.

II. Murad’ın 1444 yazında doğuda ve batıda barışı sağladığını düşünerek tahttan çekilmesi Edirne’de bir otorite boşluğu yaratarak devleti buhrana sürükledi. Eylül ayı sonlarında Kral Ladislas önderliğindeki Hristiyan ordusu Tuna’yı aşarak Edirne’ye doğru yürürken bir Venedik filosu da Çanakkale Boğazı’nı kapattı. II. Murad Anadolu Hisarı’nın bulunduğu noktadan Rumeli’ye geçerek Edirne'ye geldi. 10 Kasım 1444’te Hristiyan ordusunu Varna’da ağır bir yenilgiye uğrattı. II. Murad 1446’nın Mayıs ayında bulunduğu Manisa’dan bir kere daha Edirne’ye tahtına döndü. II. Murad’ın yeniden tahta geçmesi üzerine II. Mehmed, Manisa’ya çekildi. II. Mehmed, Manisa’da bulunduğu sıralarda oldukça başına buyruk bir biçimde hareket etmişti. Onun rızasıyla Türk korsanları Ege’deki Venediklilere saldırıyordu. 1448-1449 yılında Selçuk’ta kendi adına paralar bastırdı.1449’un Ağustos veya Eylül ayında annesi öldü. 1450 yılında babasının İskender Bey üzerine yaptığı Arnavutluk seferine ve başarısızlıkla sonuçlanan Akçahisar Kuşatması'na katıldı.

II. Murad, 3 Şubat 1451 günü öldü. II. Mehmed, babasının ölüm haberini Manisa’da öğrendi ve 19 Şubat 1451’de Edirne’de ikinci kez tahta çıktı.

Babasının İskender Beyin kızından olan sekiz aylık oğlu Küçük Ahmed’i boğdurttu. Bu şekilde kardeş katli yasası da uygulamaya konmuş oldu.

II. Mehmed’in küçük yaşta padişah olması nedeniyle yetersiz bir hükümdar olduğunu düşünen Karamanlılar yerel beylikleri yeniden diriltmek üzere ayaklandılar ve Seydişehir ile Akşehir’i ele geçirdiler. Bunun üzerine 1451’in yazında II. Mehmed Anadolu'ya geçti ve kısa sürede bu isyanı bastırdı.